پترولوژی سنگ های ولکانیکی منطقه گیوشاد (جنوب باختری بیرجند ، خاور ایران )

چکیده منطقه مورد مطالعه در جنوب باختری شهرستان بیرجند واقع در استان خراسان جنوبی و اطراف روستای گیوشاد و در محدوده ای با مختصات ?21 ?34 °32 تا ?49 ?39 °32 عرض شمالی و °59 تا ?56 ?10 °59 طول شرقی، در زون جوش خورده سیستان قرار دارد. در منطقه گیوشاد سنگ های آتشفشانی و نیمه نفوذی ترشیری در مجاورت یکدیگر وجود دارند. این سنگ ها شامل آندزیت، پیروکسن آندزیت، آندزیت بازالتی و دیوریت پورفیری می باشند. این سنگ ها واحد های قدیمی تر منطقه از جمله فلیش های اواخر کرتاسه و پالئوسن را قطع می نمایند. داده های ژئوشیمیایی این سنگ ها نشانگر ترکیب کالک آلکالن پتاسیم بالا و گرایش آداکیتی آنهاست. طبق شواهد متعدد کانی شناسی و ژئوشیمیایی از جمله تنوع ترکیبی و منطقه بندی در پلاژیوکلازها، حضور آپاتیت تقریباً در اکثر نمونه ها، وفور هورنبلند و بیوتیت و مقدار نسبتاً زیاد al2o3 (بیشتر از 15 درصد) نشان می دهد که سنگ های مورد نظر از نوع کوهزایی حاشیه فعال قاره ای هستند. نسبت lree به hree در این سنگ ها نشان می دهد که منشأ ماگمای بوجود آورنده سنگ های آتشفشانی و نیمه نفوذی مذکور دارای ترکیب گارنت دار بوده است. نمونه های مورد بررسی از لحاظ فراوانی sm, la همگی ترکیبی مشابه با مذاب های مشتق شده از گوشته غنی شده را دارند. سنگ های مورد مطالعه دارای ترکیب حد واسط هستند. شواهد ژئوشیمیایی نشان می دهد تفریق و آلودگی مهمترین پدیده ها در تحول ماگما در منطقه مورد مطالعه می باشند. درصد بالای پتاسیم می تواند دلیل بر آلایش پوسته ای آنها باشد. یکی از مهمترین خصوصیات این سنگ ها، حضور آنکلاو های نوع آمفیبولیتی و متاپلیتی است. وجود آنکلاوهای رسوبی در سنگ های مورد مطالعه را می توان شاهدی دیگر بر آلایش پوسته ای در نظر گرفت. بنابراین ماگمای مولد در این منطقه می تواند یک ماگمای مرتبط با کمان ماگمایی زون فرورانش باشد که از گوشته سرچشمه گرفته و با مواد پوسته ای آلایش یافته است. واژگان کلیدی: بیرجند، گیوشاد، سنگ های آتشفشانی و نیمه نفوذی، کالک آلکالن، آداکیت.